علوم پایه هشتم

مغز

1-مغز:بخشی از دستگاه عصبی مرکزی است که در بالای نخاع و درون جمجمه جای دارد این بخش شامل نیمکره های مخ، نیمکره های مخچه و ساقه مغز(مغز میانی، پل مغزی، بصل النخاع)است. وزن مغز در انسان‌ها بطور متوسط بین ۱۲۵۰ تا ۱۶۰۰ گرم می‌باشد. وزن مغز با وزن بدن نیز ارتباط دارد و معمولاً افراد سنگین وزن تر دارای وزن مغز بیشتری می‌باشند. متوسط وزن مغز در مردان ۱۳۵۰ گرم و در زنان ۱۲۵۰ گرم می‌باشد. در سن ۲۰ سالگی وزن مغز به حداکثر میزان خود می‌رسد. در سنین پیری وزن مغز به علت آتروفی وابسته به سن کاهش می‌یابد. باید توجه داشت که میزان وزن مغز افراد با میزان هوش آنها ارتباطی ندارد.

دستگاه عصبی مرکزی

دستگاه عصبی مرکزی از دو قسمت مغز و نخاع (medulla spinalis)تشکیل شده‌است. مغز در داخل حفره های جمجمه ای جای دارد نخاع نیز در داخل حفره نخاعی جای دارد و توسط ستون مهره‌ها حفاظت می‌شود. هم مغز و هم نخاع در داخل پوششی بنام مننژ قرار دارند و مایع مغزی نخاعی نیز فضای بین این اعضا و مننژ را پر کرده است.

دستگاه عصبی مرکزی از دو بخش ماده سفید و خاکستری تشکیل یافته‌است. ماده خاکستری حاوی سلول‌های عصبی و قسمت ابتدایی زواید آنها است و ماده سفید حاوی الیاف عصبی است.

قسمت های اصلی دستگاه عصبی

دستگاه عصبی به دو قسمت اصلی تقسیم می‌شود:
1. دستگاه عصبی مرکزی که شامل مغز و نخاع است.
2. دستگاه عصبی محیطی یا پیرامونی که شامل اعصاب مغزی، اعصاب نخاعی و دستگاه عصبی خودمختار می‌شود.

فعالیت های ارادی و غیر ارادی

تقسيم بندی فعاليت های حرکتی:

1- خودآگاه (ارادی):کنترل توسط قشر مغز و تنه مغزی مثل ره رفتن، نشستن، حرف زدن

2- ناخودآگاه (غيرارادی): اين حرکات رامی توان به دوگروه تقسيم کرد :

الف:حرکات رفلکسی(انعکاسی): در سطح نخاع هدايت و کنترل ميشوند.مثل عطسه، سرفه، خمیازه، ریزش اشک و...

ب:حرکات ريتميک: در ساقه مغز توليد ميشوند .مثل ضربان قلب، تنقس و...

تفاوت حرکات ارادی و غير ارادی:

1- حرکت ارادی در رابطه با هدفی که قصد انجام آن را داريم ، سازماندهی می شوند.     (حرکت هدف دار)بر عکس اعمال غیر ارادی.

2- حرکات ارادی ای که غير قابل اجراء می باشند ، با تمرين و يادگيری پيشرفت کرده و قابل اجراء می شوند بر عکس اعمال غیر ارادی.

3- حرکات ارادی دارای متغيرهای مشخصی هستند و اين پارامترها بوسيله طرحهای حرکتی مورد استفاده قرار ميگيرند مثلا شدت يا قدرت فرمان ، دوره اجرای فرمان ، جهت اجرای فرمان بر عکس اعمال غیر ارادی.

اعمال انعکاسی و غیر انعکاسی

دستگاه عصبی

دستگاه عصبی یا سیستم عصبی یا سامانهٔ عصبی (Nervous System)در بدن جانوران به هماهنگی فعالیت‌های ماهیچه ها پرداخته، اندام گوناگون را تحت نظارت درآورده، و ایجاد و توقّف ورودی‌های مربوط به حواس مختلف را باعث می‌شود. وظیفه کنترل اعمال بدن بر عهدهٔ دو سامانهٔ عصبی و غده‌ای درونی می‌باشد، که از این میان، سامانهٔ عصبی، از یاخته های عصبی و یاخته‌های کمکی تشکیل شده‌است. به این ترتیب دستگاه عصبی، با ساختار و کار ویژه‌ای که دارد، در جهت ایجاد هماهنگی بین اعمال سلول‌ها و اندام‌های مختلف بدن تمایز و تکامل یافته‌است. خواص ویژهٔ آن عبارت اند از تأثیرپذیری نسبت به محرک‌های خارجی، ایجاد یک جریان عصبی که نمایانگر تأثیر محرک است، هدایت جریان عصبی از یک نقطهٔ دستگاه به نقطهٔ دیگر و سرانجام انتقال آن از یک واحد عصبی به یک واحد دیگر.

مهمترین عمل دستگاه عصبی

مهمترین عمل دستگاه عصبی، به شرح زیر می‌باشد:
1. انقباض ماهیچه‌های مخطط ارادی در سراسر بدن، مانند انقباض ماهیچه‌های مخطط پاها در هنگام راه رفتن.
2. انقباض ماهیچه‌های صاف غیرارادی، مانند انقباض ماهیچه‌های صاف دیواره روده‌ها به منظور ایجاد حرکت دودی.
3. ترشح غدد مانند ترشح هورمون از غده فوق کلیوی در اثر تحریک عصب سمپاتیک.